“`html

Plastik Kirliliği ve Sağlık Üzerindeki Etkileri Üzerine Önemli Uyarılar

Türk Toraks Derneği’nin Çevre Sorunları ve Akciğer Sağlığı Çalışma Grubu, çevremizi kirleten plastik atıkların tehlikelerine dikkat çekti.

Dünya genelinde plastik üretiminin 1950’den bu yana tam 230 kat arttığı gözlemlenmiştir. Üretilen plastiklerin ise yüzde 79’u artık atık durumuna geçmişken, bu atıkların büyük bölümünün tek kullanımlık ürünlerden oluştuğu bilinmektedir. 5 Haziran, Dünya Çevre Günü vesilesiyle plastik kirliliğine karşı sesini yükselten, Türk Toraks Derneği Çevre Sorunları ve Akciğer Sağlığı Çalışma Grubu Yürütme Kurulu Sekreteri Dr. Öğr. Üyesi Merve Erçelik Koncak, “Plastiklerin doğada parçalanması ve dağılması 500 yıla kadar sürebilir; bazıları ise toprakta sonsuza kadar kalabilir” değerlendirmesinde bulundu.

Dr. Öğr. Üyesi Sabri Serhan Olcay, Türk Toraks Derneği Merkez Yönetim Kurulu Üyesi, yaptığı açıklamada “Unutmayalım ki, plastik sağlığımızı tehdit eder, öldürebilir ve plastik üretimi, kullanımı ile imha süreci tüm canlılar için büyük riskler barındırıyor” diyerek uyardı.

Tüm dünyada 1972 yılından beri Birleşmiş Milletler Çevre Konferansı ile belirlenen 5 Haziran, “Dünya Çevre Günü” olarak kutlanmaktadır. Bu yılki temasında plastik kirliliği üzerinde durulmuş ve “plastik kirliğiyle savaşın” çağrısı yapılmıştır. Son yıllarda giderek artan atıkların çoğu plastikten oluşmakta ve bu nedenle dönemin “Plastik Çağı” olarak adlandırılması gerekmektedir.

“HER YIL YAKLAŞIK 353 MİLYON TON PLASTİK ATIK ÜRETİLİYOR”

Plastik kirliliğinin, iklim değişikliği, doğa, toprak ve biyolojik çeşitlilik kaybı gibi krizleri daha da derinleştirdiği uyarısı yapan Dr. Merve Erçelik Koncak, şu bilgileri paylaştı: “Küresel ölçekte, her yıl yaklaşık 11 milyon ton plastik atık su ekosistemlerine karışmakta. Tarımsal üretimde kullanılan plastikler nedeniyle mikroplastikler toprakta birikiyor. 1950’den bu yana plastik üretimi 230 kat artmış durumda. OECD verilerine göre, üretilen plastiğin yüzde 79’u atık haline dönüşmektedir. Her yıl ortalama 353 milyon ton plastik atık üretilmeye devam ediyor. En fazla plastik kirliliği kaynağı ise tek kullanımlık ürünler, endüstriyel atıklar ve tarımda kullanılan plastiklerdir. Üretilen plastik atıkların yüzde 9’u geri dönüştürülmekte, yüzde 19’u yakılmakta, yüzde 50’si düzenli depolama alanlarına giderken, yüzde 22’si doğrudan çevreye salınıyor.”

“ASTIM, KANSER VE ÜREME SİSTEMİ BOZUKLUĞUNA NEDEN OLABİLİR”

Türkiye, Avrupa ülkeleri arasında en çok plastik atık ithal eden ülke olarak öne çıkmaktadır. Dr. Merve Erçelik Koncak, “2023 yılında, Avrupa Birliği ülkeleri ve İngiltere’den toplam 456 bin 507 ton plastik atık Türkiye’ye gelmiştir. Bu da günde yaklaşık yüz yirmi beş çöp kamyonuna eşdeğerdir. Ayrıca, Türkiye’de plastik üretimi de 2024 yılı itibarıyla bir önceki yıla göre yüzde 8 artarak 9.9 milyon tona ulaşmıştır. WWF – Doğal Hayatı Koruma Vakfı’nın yürüttüğü ‘Sahil Sahiplen’ programında, son bir buçuk yılda yapılan analizlerde 19 bin 50’den fazla atık tespit edilmiştir; bu atıkların yüzde 77.9’u plastiğe aittir. Plastiklerin parçalanması esnasında havaya yaydığı toksinler, astım, solunum yolu hastalıkları, kanser ve üreme sistemi bozuklukları gibi sağlık sorunlarına yol açma riski taşımaktadır. Türkiye’de yapılan bir araştırmada, damar yoluyla verilen sıvıların mikroplastik içerdiği ve bu parçacıkların kana karışarak akciğer fibrozisine sebep olabileceği düşünülmektedir” şeklinde konuştu.

SORUNUN GÖRÜLEMEYEN BOYUTU: MİKROPLASTİK ZEHİRLENMESİ

Plastiklerin üretim, bertaraf ve yakım süreçlerinin sera gazı salınımına sebep olduğu ve böylece iklim değişikliğine katkıda bulunduğu belirtilmektedir. Dr. Sabri Serhan Olcay, plastik krizinin gelecekteki nesilleri de etkileyeceğine dikkat çekerek, “Türkiye’deki atık yönetim politikaları AB standartlarına uyarlanarak yürütülmektedir. Ancak, diğer ülkelerdeki geri dönüşüm hedefleri ve kullanım politikalarıyla karşılaştırıldığında önemli farklılıklar mevcuttur. Bugün, yarattığımız plastiklerin gelecek nesiller için büyük bir tehdit oluşturacağını unutmamalıyız. Balıkların midelerinden çıkan plastik ambalajlar, sorunun gözle görülür yüzünü oluştururken; gözle görülemeyen mikroplastik zehirlenmesi, dağılma ve dolaşım sistemine karışarak insan sağlığını tehdit etmektedir” ifadelerini kullandı. Unutmayalım ki, PLASTİK HASTA EDER, ÖLDÜRÜR ve bu sürecin tüm canlılar için tehlikeler barındırdığını unutmamalıyız. (BSHA – Bilim ve Sağlık Haber Ajansı)

Türk Toraks Derneği olarak, Plastik Kirliliğine Karşı Mücadele Ediyoruz

Kaynakça:

OECD. (2022). Global plastics outlook: Economic drivers, environmental impacts and policy options. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/de747aef-en

Jambeck, J. R. et al. (2015). Plastic waste inputs from land into the ocean. Science, 347(6223), 768–771.

Basel Action Network. (n.d.). European Union export data: Plastic waste shipments to Turkey (2023–2024) [Dataset]. Basel Action Network. Retrieved May 31, 2025, from https://www.ban.org/plastic-waste-project-hub/trade-data/eu-export-data

Greenpeace Türkiye. (2024, Kasım 4). Türkiye plastik ithalatında lider. Yeşil Gazete.

WWF-Türkiye. (2025). Sahil Sahiplen program sonuçları 2023 – 2024 [Rapor]. WWF-Türkiye. https://wwftr.awsassets.panda.org/downloads/sahil-sahiplen-2023-2024-rapor.pdf

Çağlayan, U., Gündoğdu, S., Ramos, T. M., & Syberg, K. (2024). Intravenous hypertonic fluids as a source of human microplastic exposure. Environmental Toxicology and Pharmacology, 107, 104411. https://doi.org/10.1016/j.etap.2024.104411

Özgen Alpaydin, A., Uçan, E. S., Köktürk, M., Atamanalp, M., Kalyoncu, Ç., Yiğit, S., Uçar, A., Ömeroğlu Şimşek, G., Tertemiz, K. C., Karaçam, V., Ulukuş, E. Ç., Gürel, D., & Alak, G. (2024). Microplastics as a risk factor in the development of interstitial lung disease: A preliminary study. Environmental Pollution, 363(Part 1), 125054.

United Nations. (n.d.). In images: Plastic is forever [Online exhibit]. United Nations. Retrieved May 31, 2025, from https://www.un.org/en/exhibits/exhibit/in-images-plastic-forever

“`